Forskningssupplement 41 1
Forskningssupplement de som väljer att bli admini
stratörer, chefer och planerare och därför kan sägas lämna professionen. Detta tangerar den uppdelning som brukar göras mellan horisontella karriärer, dvs. förflyttningar mellan olika arbetsområden på samma nivå och vertikala karriärer, dvs. den klassiska formen av karriär där en person får en överordnad ställning i förhållande till tidigare nivå (Hall 2004). Karin Kullberg (2006, 2011, 2013) har visat att socionomer, både män och kvinnor, numer verkar föredra horisontella karriärer framför vertikala. Det finns olika typer av horisontella karriärer där expertkarriären kanske är den mest kända. Men, karriärforskning talar också om spiralkarriärer, där personer kan gå fram och tillbaka mellan organisationer och arbetsområden och mellan chefskap och handläggande eller om transitkarriärer där personerna lämnar yrket helt för en annan inriktning. En karriärform som socionomer verkar framhålla är den s.k. proteanska1 karriären (Hall 2004). Enligt en sådan utformar individen sin karriär efter behovet av variation i enlighet med sina privata drivkrafter och belöningar i form av ökad lön och status anses inte lika viktigt. TEORI Denna artikel tar framför allt hjälp av ett organisationsteoretiskt perspektiv om människobehandlande organisationer. De människobehandlande organisationerna är viktiga för oss alla i olika skeden av livet. Dit brukar inte bara socialtjänsten räknas utan också t.ex. sjukvården och skolan (Hasenfeld 2010). Människobehandlande organisationer kan sägas ha olika funktioner och kännetecken som utmärker verksamheten. Bland dessa kännetecken är bland annat att de berör människors välfärd, har moraliska implikationer, betonar betydelsen av relationen mellan brukare och anställd, den politiska styrningen och osäkerheten om vilka insatser som ger gott resultat och vilka som inte gör det (för mer om dessa kännetecken se Johansson et al. 2015). Ett förhållande som är viktigt när vi vill förstå varför socionomer väljer att stanna eller flytta på sig inom socialtjänsten är den stora graden av osäkerhet inom verksamheten kombinerat med den relativt stora graden av handlingsutrymme och ansvar för de inblandade socionomerna (se Lipsky 1980, Evans & Harris 2004, Svensson et al 2008 och Ponnert 2013). Socialarbetarna möter medborgare vars behov de skall utreda, bedöma och åtgärda. De skall följa förvaltningens regler och förordningar men har dessutom ett stort utrymme för egna bedömningar. Samtidigt finns det stor osäkerhet i hur bedömningarna skall göras och en risk för att människor skadas. Besluten inom den sociala barnavården berör dessutom människors mest intima livssfärer. METOD Artikeln bygger på pilotstudien ”Who survives Child Protection” där frågan: ”Varför stannar socialarbetare kvar i social barnvård?” ställdes av ett team av fem forskare från Italien (2), England (1) och Sverige (2).2 Skälen till att dessa tre länder deltog var flera. Ett var att tre av de deltagande forskarna tidigare gjort gemensamma studier (Campanini et al 2012, Frost et al 2013). Ett annat skäl var att de tre länderna i studien enligt Esping Andersen (1996) typologi representerar olika välfärdsregimer. Ett tredje skäl till valet av länder var att den sociala barnavården är organiserad på olika sätt (Gilbert et al 2012). Trots de nämnda olikheterna är avhoppen från socialt arbete med barn och unga stora i alla tre länderna. Vi vill dock betona att projektets begränsade omfattning omöjliggör systematiska jämförelser. Valet att ändå göra studien i tre länder med olika välfärdsregimer skall ses som ett sätt att få en bredare variation på motiv och förhållanden som kan påverka valet att sluta. Trots studiens begränsade omfattning väljer vi att i slutdiskussionen ta upp ett antal tentativa slutsatser kring likheter och olikheter i motiv. I projektet genomfördes semistrukturerade intervjuer i grupp eller individuellt med socialarbetare och mellanchefer i den sociala barnavården. Förutom socialarbetare har vi alltså valt att intervjua deras närmaste chefer då de dels (i samtliga fall utom ett) själva har en socialarbetarbakgrund och dels i sin egenskap av närmsta chef borde ha goda kunskaper om socialarbetarnas motiv att stanna eller sluta. Vi är medvetna om att cheferna i vissa frågor kan ha andra tolkningar av socialarbetarnas motiv. I resultatredovisningen anges i anslutning till olika citat från vilket land och vilken position respondenterna har. Elva organisationer från två regioner i Sverige, två städer i Italien och en stad i England valdes ut. Urvalet kan betecknas som ett s.k. bekvämlighetsurval som styrdes av tillgänglighet och av kontakter som fanns etablerade mellan forskarnas universitet och det sociala arbetets praktik.3 1 Efter den grekiska guden Protheus som sades kunna anta olika skepnader. 2 Studien har möjliggjorts tack vare medel från EASSW (European Association of Schools of Social Work) och vi vill passa på att tacka Elisabeth Frost från England och Annamaria Campanini och Allesandro Siccora från Italien som alla deltagit i projektet. 3 Inom ramen för studien intervjuades också lärare på socialarbetarutbildningar för att söka förstå utbildningens roll. Denna aspekt belyses inte i denna artikel. 1.2017 socionomen 23