Nordens Tidning 1
Om svenskbyborna hos Föreningen Norden Den 16 feb
ruari hade Föreningen Norden i Västerås årsmöte. Det inleddes med att adjunkt Kjell Eriksson berättade om den svensktalande befolkningen i Ukraina. År 1781, under Katarina den storas tid, tvångsförflyttades svenskarna på Dagö i nuvarande Estland. De fördes till floden Dnepr i södra Ukraina. De kom att kallas svensk-byborna. Området hade Ryssland erövrat från Turkiet och där bodde kosacker. Svenskbyborna vandrade över 220 mil till fots för att komma till sin nya boplats. Över 1 000 personer började marschen, men mindre än hälften kom fram levande. I den nya byn i Ukraina, kallad Gammalsvenskby, levde svenskarna sedan i århundraden av magra jordar och fiske i Dnepr. Huskvarna-Norden gjorde Björn Afzelius skola till bio Björn Afzelius vistexter och musik blev (är) lika populära i de nordiska grannländerna som i Sverige. Det framgick bland annat i den kritikerrosade dokumentärfilmen om Björns liv, ”Tusen bitar”. Björn var född i Huskvarna och för att anknyta till både Björns nordiska popularitet och hans barndom ordnade Föreningen Norden i Huskvarna en specialvisning av filmen i Nordskogens skola, där Björn började första klass 1954. Det blev fullsatt två gånger om i skolans gymnastiksal som för en dag omvandlats till bio. Filmen introducerades av Lars-Åke Engblom, som växte upp tillsammans med Björn i Hakarp utanför Huskvarna och som kunde berätta att Björns popularitet även sträckte sig till Island. Lars-Åke engagerade som direktör för Nordens hus i Reykjavík Björn till en nordisk visvecka på 1990-talet. Nordens hus blev då lika sprängfyllt som Nordskogens skola denna dag. Biobesökarna fick också ta del av en skärmutställning om Björns barndom, som Lars-Åke (längst t h) bland annat visade för fyra av Björns klasskamrater från 1954: Hansi Henschel, Yvonne Claesson, Ann-Margrete Fäldt och Marita Gälldin. TexT och FoTo: riGmor holmqviST ÖdmAn Ibland hemsöktes man av både pest och malaria. Men under hela denna tid bevarade man det svenska språket och svenska sedvänjor. Vid den första bosättningen fick man hjälp av den svensktalande fursten Potemkin, som ju är mest känd för sina berömda kulisser. Inför hotet om kollektivisering på 1920-talet ville svenskbyborna komma till Sverige. Efter ett nödrop till ärkebiskop Nathan Söderblom startade svenska Röda Korset med sin president prins Carl en hjälpaktion. År 1929 anlände nästan 1 000 svenskbybor till Sverige. De flesta bosatte sig på Gotland. En del utvandrade till Kanada. Några hundra återvände till Sovjetunionen. Många av dessa utsattes för utrensningar, fångläger i Sibirien och andra världskrigets fasor. Vid de följande årsmötesförhandlingarna omvaldes Alice Widlund, ordförande, Birgitta Höijer Hols, vice ordförande, Elinor Loikas, kassör, Carl-Olof Lydén, sekreterare, Hans-Erik Montelius, ledamot, Öyvinn Björkas, ledamot, Ulf Wilund, ledamot och Barbo Inkinen, suppleant. Årsmötet avslutades med lotteri och enkel förtäring. TexT: ulF Wilund FoTo: kjell erikSSon På bilden från vänster: Ulf Wilund, Carl-Olof Lydén, Öyvinn Björkas, Alice Widlund, Elinor Loikas, Barbro Inkinen och Hans-Erik Montelius. Saknas på bilden: Birgitta Höijer Hols. nordens tidning nr 2 | 2015 35 Så in i norden Foto: WikipeDia, creatiVe coMMoNS, MoNS.aNNer